BEZ GLUTENU

Celiakia czyli choroba trzewna jest schorzeniem uwarunkowanym genetycznie polegającym na uszkodzeniu błony śluzowej jelita cienkiego. Choroba objawia się po obciążeniu przewodu pokarmowego glutenem- białkami zawartymi w ziarnach:
1.Pszenicy.
2. Żyta.
3.Jęczmienia.
Ryzyko choroby trzewnej zwiększa obecność jej u członków rodziny (obciążenie genetyczne). Częściej występuje u kobiet. Większe narażenie na celiakię stwierdzono u pacjentów z chorobami autoimmunologicznymi- cukrzycą typu1, autoimmunologicznym zapaleniem wątroby, tarczycy czy łysieniem plackowatym, a także u osób z wrodzonymi genetycznymi defektami  jak w zespole Downa, Williamsa i Turnera.
Jedynym sposobem leczenia choroby jest całkowita eliminacja glutenu w diecie. Nawet niewielkie domieszki „zakazanych zbóż” mogą wywołać objawy choroby. 
Za produkt bezglutenowy uważa się żywność, która zawiera mniej niż 20mg/kg glutenu w końcowym produkcie sprzedawanym konsumentowi. 
Do produktów bezglutenowych należy:
1. Ryż.
2. Gryka.
3. Amarantus.
4. Quinoa-komosa ryżowa.
5. Teff-miłka abisyńska.
6. Proso.
7. Owies-bezglutenowy.
8. Kukurydza.
9. Sorgo.
10. Tapioka.
11. Rośliny strączkowe.
12. Warzywa.
13. Ziemniaki.
14. Owoce.
15. Mięso-w tym ryby i owoce morza.
16. Jaja.
17. Nabiał.
18. Nasiona i orzechy.
Uniknięcie nawet niewielkiej domieszki glutenu, która może zaszkodzić nie jest łatwe.
Warto skorzystać z kilku praktycznych wskazówek:
1. Najważniejszą zasadą jest czytanie etykiet produktów spożywczych. Osoby z celiakią nie powinny spożywać produktów, które na opakowaniu zawierają informację, że mogą zawierać gluten. Czasami informacja znajduje się w składzie produktu. Przy wymienionym składniku w nawiasie znajduje się zapis : „zawiera gluten”.
2. Pewnym oznakowaniem jest napis „produkt bezglutenowy”- zgodny z rozporządzeniem Komisji Unii Europejskiej.
3. Chorzy na celiakię nie powinni kupować pieczywa bezglutenowego w zwykłych piekarniach. Pewny skład zapewni specjalistyczna piekarnia bezglutenowa lub oznakowane pieczywo zapakowane hermetycznie.
4. Warto wiedzieć, że gluten może znajdować się w wielu produktach, których byśmy o to nie podejrzewali: w herbacie, kawach smakowych, przyprawach, mięsie garmażeryjnym, nawet w mąkach z ciecierzycy lub gryki.
5. Ryzyko stanowi stołowanie się w restauracji. Potrawy bezglutenowe przyrządzane przez restaurację, która nie jest bezglutenowa zawierają zawsze domieszkę glutenu wynikającą z używania tych samych desek i naczyń do wszystkich dań i stosowania przypraw zawierających gluten.
6. W celu uniknięcia zanieczyszczenia glutenem potraw przygotowywanych w warunkach domowych członek rodziny z celiakią powinien mieć w kuchni oddzielną szafkę na własne produkty spożywcze i własne przybory kuchenne (durszlak, toster, deska do krojenia itp.).
7. Wiele problemów rozwiązuje edukacja rodziny. Podczas wspólnych posiłków zupę można zagęścić bez użycia mąki pszennej, a ostrożność, by nie kruszyć pieczywa na talerz chorego domownika pozwala uniknąć niepotrzebnych kłopotów.
8. W diecie bezglutenowej powinno być proporcjonalnie więcej owsa, gryki, amarantusa, brązowego ryżu, komosy ryżowej, a mniej produktów z mąki kukurydzianej.
Dieta bezglutenowa jest niezbędna u osób chorych na celiakię, ale stała się modna i stosują ją osoby zdrowe w dbałości o swój organizm. 
Czy dieta bezglutenowa posiada same zalety?
Czy stosowanie jej przez osoby nie cierpiące na chorobę trzewną przyniesie im korzyści?
Problem jest skomplikowany. 
1. Badania naukowe wykazały, że w większości przypadków dieta bezglutenowa jest nieprawidłowo zbilansowanym sposobem żywienia.
2. Jak każde ograniczenie, eliminacja prowadzi do niedoborów. Dotyczy to zwłaszcza błonnika, witamin z grupy B, folianów, żelaza, cynku oraz wapnia. Obfite spożycie ryżu może skutkować nadmiarem zawartego w nim Arsenu. 
3. Niebagatelny jest też wpływ diety bezglutenowej na bakterie zasiedlające nasze jelita. Już po miesiącu stosowania zaobserwowano wzrost patologicznej mikroflory jelitowej i spadek mikroflory korzystnej. 
4. Dieta bezglutenowa zwykle zawiera produkty wysokoprzetworzone, z wysokim indeksem glikemicznym (podnoszące znacznie poziom glukozy we krwi) i niską zawartością błonnika. Stwierdzono, że często obfituje w cukry proste i nasycone kwasy tłuszczowe. Pieczywo bezglutenowe zawiera dwukrotnie więcej tłuszczu niż pieczywo zawierające gluten. Dodatkowo produkty bezglutenowe są mniej smaczne, co często powoduje zwiększone spożywanie słodkich i słonych przekąsek. Badanie wykazało, że wiele osób na diecie bezglutenowej ma skłonność do posiłków bogatotłuszczowych, z obfitym spożyciem słodyczy i słodkich kolorowych napojów, a jednocześnie zmniejszoną podażą owoców i warzyw.
5. Dieta bezglutenowa wiąże się z nadmierną kalorycznością posiłków, co prowadzi prostą drogą do nadwagi i otyłości. Nadmiar kilogramów skutkuje podwyższonymi wartościami ciśnienia krwi i poziomu glukozy- zespołu objawów nazywanych zespołem metabolicznym. Od zespołu metabolicznego dzieli nas krok od nadciśnienia tętniczego, miażdżycy, choroby niedokrwiennej serca, zawału mięśnia serca, udaru mózgu i cukrzycy. 
Fakt, że dieta bezglutenowa jest w większości nadmiarowa kalorycznie nie oznacza, że nie da się jej prawidłowo zbilansować. Wymaga to od chorych na celiakię wiedzy i zdyscyplinowania. Jednak osoby, które unikają glutenu „na wszelki wypadek” w dbałości o swoje zdrowie lepiej, żeby skłoniły się w kierunku zdrowego „glutenowego” żywienia.

Małgorzata Stokowska-Wojda