SOMA, PSYCHE I POLIS

Już mistrz Jan Kochanowski mówiąc o „szlachetnym zdrowiu”, doceniał jego wartość. Według definicji Światowej Organizacji Zdrowia jest ono dobrostanem w zakresie wszystkich trzech jego funkcji : somy, psyche i polis. Soma jest aspektem fizycznym zdrowia, psyche-psychicznym, a polis- duchowo-społecznym. Dysfunkcja jakiegokolwiek elementu triady powoduje odczuwanie choroby. Leczenie ma na celu usunięcie czynnika sprawczego lub przynajmniej zmniejszenie natężenia jego działania. W tym niezbędne jest ustalenie przyczyny i obszaru jaki atakuje : soma, psyche czy polis. Wbrew pozorom, jest to skomplikowane.

Najczęstszym problemem jest somatyczna postać zaburzeń natury psychicznej. Chory zgłasza się do lekarza podając liczne dolegliwości z zakresu ciała. Wykonane badania diagnostyczne nie potwierdzają choroby. Występujące objawy cielesne mają źródło w psyche nie w somie, kiedyś określano je terminem „nerwic narządowych”.

Do najczęstszych objawów somatycznych należy: 

-uczucie kołatanie serca

-bóle brzucha

-bóle głowy

-spłycenie oddechu

-bolesność kończyn

-zaburzenia pamięci

-uczucie pieczenia w okolicach narządów płciowych

-uczucie dławienia w gardle

-nudności i wymioty

-objawy przypominające dysfunkcję konkretnego narządu, bez cech uszkodzenia tego organu

-ból, którego podłoża nie można wyjaśnić badaniami diagnostycznymi, w tym bóle „wędrujące”.

Bywa, że objawy te są ściśle związane ze stresem, lękiem, czy obniżonym nastrojem. Poranne bóle brzucha u dziecka przed wyjściem do szkoły, które nie pojawiają się w okresie wakacji jednoznacznie sugerują podłoże psychogenne.

Zaburzenia pod postacią somatyczną są bardzo częste. Według niektórych statystyk dotyczą ok. 22% pacjentów zgłaszających się do lekarza podstawowej opieki zdrowotnej i ok. 18% pacjentów leczonych w szpitalnych oddziałach wewnętrznych. Najczęściej występują u osób z zaburzeniami depresyjnymi i lękowymi. I w tym miejscu zaczynają się poważne trudności diagnostyczne , gdyż u ok. 10-50% pacjentów z depresją stwierdza się jednocześnie chorobę somatyczną. Depresja jest czynnikiem ryzyka takich chorób jak choroba niedokrwienna serca, udar mózgu, czy cukrzyca typu 2. Udar mózgu , choroba nowotworowa, choroba niedokrwienna serca, czy niewydolność serca, zwłaszcza z ograniczeniem sprawności, mogą przyczynić się do rozwoju zaburzeń depresyjnych u chorego. Nasilone objawy lęku i obniżonego nastroju mogą towarzyszyć praktycznie wszystkim chorobom ciała. Manifestacja somatyczna bywa też „wołaniem o pomoc” osób , które mają kłopot ze znalezieniem miejsca w życiu, z własną sferą duchowo-społeczną. Ludzie ci odczuwają niedostateczność wsparcia społecznego, często są społecznie izolowani, mają kłopoty z nawiązaniem relacji z innymi osobami i deficyt w zakresie umiejętności społecznych.

Problemy somato-psycho-społeczne nie są wyłącznie obszarem działania pracowników ochrony zdrowia i opieki społecznej. Czasami dotyczą osób z naszego najbliższego otoczenia, ale nie patrzymy dostatecznie uważnie, by je dostrzec. Soma, psyche i polis nie są oddzielnymi elementami. Wzajemnie na siebie działają i dopiero ich wypadkowa jest stanem zdrowia każdego człowieka.

Małgorzata Stokowska-Wojda