Seksualność a dziecko

Zachowania seksualne u dzieci są ciągle bardzo trudnym tematem. Jest to problem ściśle związany z fizjologicznym rozwojem dzieci i nastolatków. Jak każdy proces może przebiegać prawidłowo lub wykazywać zaburzenia. Już sama definicja seksualności jest niełatwa.

Definiuje się ją jako proces, który w cyklu życia człowieka jest nieodwołalnie związany z biologią, biegnie torem niezależnie od naszej woli, jego kształtowanie kończy się we wczesnej dorosłości (ok. 25 roku życia). Prócz biologii na seksualność wpływają liczne czynniki psychospołeczne.

W seksualności dzieci istnieje pojęcie zdrowia, czyli normy i patologii. Są one rozpatrywane w kontekście wieku metrykalnego, ale również wieku rozwojowego dziecka, nastolatka, czy młodego dorosłego.

Zachowania seksualne dzieci i nastolatków mieszczą się w granicach normy wtedy, gdy nie utrudniają zadań rozwojowych przewidzianych dla tego wieku. Nie może być tych zachowań za dużo, by nie zdominowały innych ważnych aktywności dziecka, ale nie może też ich brakować. Ponadto muszą się one mieścić w repertuarze zachowań charakterystycznych dla danego wieku i nie mogą naruszać zdrowia i przyjętego porządku społecznego.

Wiedzę o normach( na podstawie prostych nakazów i zakazów) dziecko zdobywa w drugim roku życia. Tę o ograniczeniach związanych z seksualnością, w trakcie przebywania w grupie rówieśników w okresie przedszkolnym. Twórcami tych norm są dorośli. W zależności od surowości przekonań w rodzinie dziecko spotyka się z traktowaniem seksualności jako zakazanego tematu, poprzez informowanie dostosowane do wieku dziecka( sytuacja idealna) do patologicznych zachowań wobec dziecka.

Postawę dziecka wobec seksualności kształtują rodzice, a typ udzielanej dziecku odpowiedzi ma dla niego istotne znaczenie. Rodzice uczą dziecko, jak traktować własne ciało, wyznaczają granice kontaktu między płciami, dorosłymi a dziećmi, osobami bliskimi i obcymi. Stwarzają podstawy do rozwoju identyfikacji i tożsamości płciowej.

Przedmiotem zainteresowania nowoczesnej medycyny wieku rozwojowego są Szkodliwe Zachowania Seksualne. Mianem tym określa się wszystkie zachowania seksualne, które zagrażają prawidłowemu rozwojowi seksualnemu dzieci i nastolatków, ale nie są związane z przemocą, czy przymuszaniem do ich przejawiania.

W przedziale zachowań seksualnych mieszczą się te, które odpowiadają normie wiekowej, są spontaniczne, wynikają z ciekawości. Są one łatwe do skorygowania przy pomocy rozmowy i udzieleniu właściwych informacji na temat seksualności.

Ale bywają zachowania seksualne wykraczające poza normę wiekową ze względu na częstotliwość, albo istotną różnicę wieku, nierównowagę sił, czy poziom kompetencji osób w nich uczestniczących. Jest to sygnał do monitorowania sytuacji i udzielenia pomocy.

Dzieci wyrażają swoje pragnienia i potrzeby przez zachowanie. Dotyczy to również zachowań seksualnych. Ważne jest zrozumienie powodu zachowania seksualnego.

Przyczyny Szkodliwych Zachowań Seksualnych przejawianych przez dzieci i nastolatki mogą być związane z:

1. Brakiem wiedzy na temat seksualności.
2. Znudzeniem.
3. Samotnością.
4. Ciekawością i ekscytacją seksualnością.
5. Zaburzeniami w funkcjonowaniu społecznym.
6. Problemami zdrowotnymi (np. zaburzeniami neurorozwojowymi, na które cierpi dziecko czy nastolatek).
7. Konfliktami w relacjach z dorosłymi lub/i rówieśnikami.
8. Dezorientacją w kwestii seksualności.
9. Brakiem reguł wychowawczych w otoczeniu dziecka.
10. Brakiem wiedzy na temat zagrożeń związanych z danym zachowaniem.
11. Obserwacjami czynności seksualnych i kontakcie z treściami seksualnymi powiązanymi z brakiem nadzoru i opieki ze strony dorosłych.
12. Zaniedbaniem, brakiem spójności zasad w różnych środowiskach.
13. Nieprawidłowymi relacjami w rodzinie.

Najważniejsze w zapobieganiu Szkodliwym Zachowaniom Seksualnym są skierowane do dziecka działania edukacyjne polegające na przekazywanie rzetelnej wiedzy dotyczącej seksualności dzieciom, nastolatkom, ale również ich rodzicom i opiekunom. Pomaga to w rozwijaniu u dziecka zachowań akceptowanych przez środowisko, wspomaga nawiązywanie zdrowych przyjaźni i związków oraz pozwala dziecku zrozumieć kwestię prywatności.

Niezwykle ważne jest ustalenie przez rodziców i opiekunów jasnych reguł dotyczących seksualności i przestrzeganie ich. Istotna jest również spójność w tym zakresie różnych środowisk, w których funkcjonuje młody człowiek. W sytuacjach podwyższonego ryzyka Szkodliwych Zachowań Seksualnych ważne jest wzmożenie nadzoru, a także monitorowanie tych zachowań i zapewnienie wsparcia dzieciom i ich rodzicom również medycznego i terapeutycznego.

Wczesne reagowanie w przypadku Szkodliwych Zachowań Seksualnych jest bardzo ważne. Wprawdzie niektóre z nich mijają z okresem dorastania, ale inne mogą mieć wpływ na szanse młodych ludzi związane z edukacją i karierą zawodową. Problemy dotyczące seksualności w wieku rozwojowym są relatywnie młodą dziedziną medycyny, a materiał dotyczący badań tej sfery bardzo szczupły. Prym w tej dziedzinie wiedzie Wielka Brytania, gdzie prowadzone są prace nad narzędziami do badań seksualności i nieprawidłowości w tym zakresie. Opracowywane są wzory testów do badań przesiewowych i diagnostycznych. Powstają również specjalne Ośrodki do spraw Szkodliwych Zaburzeń Seksualnych, mimo, że do tej pory działań tych nie wspiera żaden program rządowy. Ciągle niezastąpioną metodą edukacji dzieci w zakresie seksualności jest szczera, otwarta rozmowa z rodzicami.

Małgorzata Stokowska-Wojda