Tubylcy i globtroterzy

Choroby pasożytnicze często nękają ludność zamieszkującą ściśle określoną część świata. Przywra-Schistosoma intercalatum znalazła swój rewir w Afryce Subsaharyjskiej, a jej kuzynka Schistosoma japonicum na Dalekim Wschodzie (Chiny, Filipiny i Indonezja). Są też pasożyty wszędobylskie, jak świerzbowiec ludzki -pajęczak, który powoduje ok. 300 mln zachorowań rocznie u ludzi na całym świecie, co stanowi 5% populacji. Choroba dotyczy wszystkich grup społecznych bez względu na wiek, rasę, płeć czy status socjalny i ekonomiczny.

Przeprowadzone badania wykazały, że najpoważniejszy czynnik ryzyka stanowi przebywanie w skupisku ludzi. Stąd świerzb najczęściej dotyka osoby mieszkające w internatach, żołnierzy przebywających w warunkach koszarowych, osoby w obozach dla uchodźców. Przeludnienie zwłaszcza w pomieszczeniach sypialnych ułatwia świerzbowcowi przenoszenie się na kolejnych żywicieli. Stwierdzono, że zimą dochodzi do zakażeń częściej niż latem. Znaczenie ma niski poziom higieny. Świerzbowiec częściej atakuje dzieci poniżej 15 roku życia, w tym niemowlęta oraz osoby wyniszczone, o osłabionej odporności, z chorobami przewlekłymi upośledzającymi funkcję ochronną skóry. Kumulacja czynników ryzyka sprawia, że na australijskich wyspach w okolicach cieśniny Torresa zachorowalność na świerzb wśród rdzennych mieszkańców jest 6 razy większa niż w innych regionach świata. Jednak nie tylko środowiska, które cechuje niski poziom higieny narażone są na świerzb. Obserwuje się liczne zachorowania w takich skupiskach ludzkich jak pracownicy banków, kancelarii prawnych czy dużych korporacji. O wadze problemu świadczy fakt, że Światowa Organizacja Zdrowia umieściła świerzb na liście zaniedbanych chorób tropikalnych.

Świerzbowiec ludzki należy do rodziny roztoczy i bytuje w skórze. Samica świerzbowca żywi się komórkami naskórka. Drąży w skórze korytarze, w których składa w ciągu swojego trwającego 1-1,5 miesiąca życia ok. 50 jaj. Z jaj wylęgają się larwy przeobrażające się w osobniki dorosłe, a cały cykl rozwojowy trwa ok. 12 dni.

Mały pasożyt (zaledwie 0,4 mm długości) powoduje bardzo dokuczliwe dolegliwości. Objawem, który zawsze występuje, jest świąd. Nasila się po rozgrzaniu ciała, najczęściej w godzinach nocnych. Dotyczy nie tylko obszarów objętych chorobą, ale również skóry zdrowej. Uogólniony intensywny świąd jest spowodowany obecnością pasożyta oraz reakcją alergiczną skóry na jego odchody, ślinę i jaja. Najważniejszym objawem potwierdzającym zakażenie świerzbowcem jest obecność drążonych przez niego korytarzy w naskórku. Mają one jasną barwę, długość ok. 1-1,5 cm i kręty przebieg.

Najczęściej zajętymi okolicami są:

• ręce, zwłaszcza okolice między palcami (u 86 % chorych)
• nadgarstki (82 %)
• okolice narządów płciowych u mężczyzn (64%)
• okolice brzucha (56%)
• brodawki sutkowe u kobiet (28%)

Świerzbowiec chętnie bytuje również w fałdach skórnych (pachy i pachwiny), rzadko zajmuje skórę twarzy i szyi.

Z uwagi na świąd często typowe zmiany skórne są przesłonięte przez zadrapania, zmiany złuszczeniowe skóry, zapalne, czy pozapalne przebarwienia.

Świerzbowiec przenosi się przez kontakt bezpośredni np. dzielenie łóżka z osobą chorą, używanie tej samej odzieży, ręczników, przedłużony uścisk dłoni. Świerzb należy również do chorób przenoszonych droga płciową. 

Leczenie świerzbu polega na smarowaniu skóry specjalnymi maściami lub płynami. Po przebytej kuracji konieczna jest zmiana odzieży, ręczników i pościeli na czystą. Używaną odzież i pościel należy uprać w wysokiej temperaturze (minimum 50°C). Leczeniu powinni być poddani jednocześnie wszyscy członkowie rodziny mieszkający wspólnie, nawet ci, którzy jeszcze nie mają objawów. Objawy mogą wystąpić nawet po 6 tygodniach od zakażenia.

Świerzbowiec został określony jako „poprawny politycznie pasożyt”, ponieważ „nie dyskryminuje nikogo”.

Małgorzata Stokowska-Wojda