Nykturia-zmora o wielu twarzach

Nykturia jest objawem wielu schorzeń o różnych przyczynach. Zgodnie z definicją nykturia to konieczność oddania moczu w nocy co najmniej raz, niezależnie od wieku, płci, przyczyny i towarzyszących zaburzeń. Nykturią określa się sytuację, kiedy chorego wybudza konieczność oddania moczu, a po skorzystaniu z toalety, kładzie się do łóżka i ponownie zasypia. Uważa się, że znaczenie kliniczne ma co najmniej dwukrotne budzenie się w nocy w celu oddania moczu. Powoduje to zaburzenia snu i wypoczynku nocnego, a w konsekwencji pogarsza jakość życia.
Nykturia dotyka ludzi w różnym wieku, ale wiadomo, że częstość jej występowania wzrasta z wiekiem. Szacuje się, że u osób:
- poniżej 24 r.ż. ujawnia się w 5%
- w wieku 40-45 lat w 15-18%
- powyżej 65 lat w 62%
- wśród mężczyzn po 80 r.ż. nawet w 91%.
Wśród osób młodych nykturia jest częstsza u kobiet, zwłaszcza w trakcie ciąży i bezpośrednio po porodzie. Po ukończeniu 60 r.ż. częściej występuje u mężczyzn w związku z łagodnym rozrostem gruczołu krokowego.
Nykturia jest objawem wielu chorób o zróżnicowanym podłożu, stąd różne mechanizmy prowadzące do konieczności nocnego oddawania moczu:
1. Zaburzenia gromadzenia moczu w pęcherzu moczowym.
- w tym zaleganie moczu po oddaniu moczu (jest to mechanizm charakterystyczny dla łagodnego przerostu gruczołu krokowego, objaw ten zgłasza co najmniej 50 % chorych mężczyzn)
- nadreaktywność mięśnia wypieracza pęcherza (występuje w niektórych chorobach neurologicznych)
- zakażenia układu moczowego
- zwłóknienie ściany pęcherza moczowego
- nowotwory pęcherza
- kamica pęcherza
- zaburzenia czynności pęcherza po przebytych zabiegach operacyjnych.
2.  Wielomocz całodobowy.
- niewyrównana cukrzyca z wysokimi wartościami poziomu glukozy
- wypijanie nadmiernej ilości płynów
- niedobór estrogenów u kobiet (np. w okresie menopauzy i po menopauzie)
- niewydolność nerek
3. Wielomocz nocny.
- nadmierne spożycie płynów wieczorem (zwłaszcza kawy i/lub alkoholu)
- nadciśnienie tętnicze
- niewydolność serca
- obturacyjny bezdech senny
- niewydolność żył kończyn dolnych
4. Zaburzenia snu.
- oddziaływanie czynników środowiskowych (np. hałas)
- niepokój
- depresja (również działanie niektórych leków przeciwdepresyjnych)
- stosowanie środków pobudzających (np. popularne „energetyki” w postaci napojów)
- niedobór melatoniny następujący z wiekiem
W Niemczech, Szwecji czy Wielkiej Brytanii przeprowadzono badania, które wykazały, że nykturia stanowi poważny problem społeczno-ekonomiczny. Wynika to z faktu, że konieczność skorzystania z toalety w nocy co najmniej dwukrotnie w znacznym stopniu pogarsza komfort życia. Osoby dotknięte nykturią często mają problem z ponownym zaśnięciem, w konsekwencji powoduje to złe samopoczucie w ciągu dnia, zmęczenie, utrudnioną koncentrację, senność, osłabienie, drażliwość, niepokój czy bóle głowy. Wszystkim chorym utrudnia to funkcjonowanie w ciągu dnia, a aktywnym zawodowo utrudnia pracę. Często stwierdza się pogorszenie jakości pracy i wzrost absencji.
Walka z problemem obejmuje rozpoznanie przyczyny i odpowiednie dla niej leczenie. Jednak niebagatelną rolę odgrywa odpowiedni styl życia. Wprowadzenie pewnych prostych modyfikacji może zmniejszyć częstość nocnego wstawania do toalety nawet o 50%:
1. Ograniczenie objętości płynów wypijanych wieczorem, zwłaszcza alkoholu i napojów zawierających kofeinę. W godzinach popołudniowych najlepiej pić wodę.
2. Oddanie moczy bezpośrednio przed udaniem się na spoczynek.
3. Regularna aktywność fizyczna. Powoduje pocenie się i przemieszczenie części płynu z mięśni do naczyń krwionośnych.
4. Ćwiczenie mięśni dna miednicy.
5. Jeżeli jest konieczność przyjmowania leków moczopędnych dwa razy dziennie, lepiej przyjmować drugą dawkę po południu niż wieczorem.
6. U osób z obrzękami kończyn dolnych ważne jest uniesienie nóg podczas wypoczynku w ciągu dnia, ograniczenie siedzenia z nogami opuszczonymi na podłodze, noszenie zaleconych przez lekarza pończoch uciskowych, a na noc ułożenie wałka pod nogi tak, by znajdowały się one nieco wyżej niż biodra.
7. Zapewnienie warunków komfortowego snu (wyeliminowanie nadmiernego światła i hałasu).

Małgorzata Stokowska-Wojda