Omdlenia przypadłość nie tylko królewny

Omdlewające królewny śpiące 100 lat często bywają bohaterkami bajek dla dzieci. W świecie dorosłych omdlenia są istotnym problemem zdrowotnym odpowiedzialnych za 1% wizyt w Izbach Przyjęć i Szpitalnych Oddziałach Ratunkowych. Połowa z tych chorych jest dalej diagnozowana i leczona w warunkach szpitalnych. Ciężkie powikłania występują u ok. 5% chorych z omdleniem, w tym powikłania śmiertelne to ok. 1 % przypadków.

Omdlenie ściśle się wiąże z pojęciem utraty przytomności.

Utrata przytomności charakteryzuje się nieświadomością, brakiem kontroli nad ruchami ciała, brakiem odpowiedzi na bodźce (wołanie po imieniu, poruszanie) i krótkim okresem trwania. Znamienne jest, że chory po ustąpieniu stanu utraty przytomności nie pamięta tego okresu i może nawet nie wiedzieć, że utrata przytomności miała miejsce, ani jak długo trwała.

Omdlenie to przejściowa utrata przytomności w wyniku zaburzeń przepływu krwi przez mózg. Charakteryzuje się gwałtownym początkiem, krótkim czasem trwania i samoistnym całkowitym ustąpieniem.

Stan przedomdleniowy to sytuacja, kiedy występują objawy zwiastujące omdlenie, jednak do omdlenia nie dochodzi.

Omdlenia są objawem występującym w wielu schorzeniach z różnych dyscyplin medycznych.

Omdlenia sytuacyjne wywołane przez silny ból mogą wystąpić w wielu chorobach. Bez znaczenia jest przyczyna i umiejscowienie bólu.

Dla dalszych losów pacjenta kluczowe jest stwierdzenie, czy przemijająca utrata przytomności miała związek z urazem, czy nie.

Wśród nieurazowych powodów krótkotrwałej utraty przytomności mogą być:

1. Omdlenia.
2. Drgawki padaczkowe.
3. Wywołane przez czynniki psychiczne stany podobne do omdleń czy psychogenne drgawki nie mające nic wspólnego z padaczką.
4. Inne rzadkie przyczyny np. związane z przemijającym niedokrwieniem mózgu w wyniku zaburzeń tętnic zaopatrujących mózg w krew.

Omdlenia mogą występować z różnych powodów.

1. Omdlenia odruchowe.

- wśród nich najczęstsze są omdlenia ortostatyczne. Wywołane przez przyjęcie pozycji stojącej, rzadziej siedzącej. Sprzyja temu nagła zmiana pozycji-szybkie poderwanie się na „równe nogi” z pozycji leżącej. Czasami omdlenie może wystąpić po dłuższym staniu.

- omdlenia wyzwalane przez czynniki emocjonalne: ból, strach (np. przed gabinetem dentystycznym, czy na widok krwi).

- omdlenia sytuacyjne mogą być wywołane przez tak codzienne sytuacje jak połykanie, oddawanie moczu albo stolca, kaszel, kichanie, wysiłek fizyczny, śmiech, czy grę na instrumentach dętych.

2. Omdlenia z powodu niskiego ciśnienia tętniczego krwi, zwłaszcza podczas pionizacji z pozycji leżącej. Nasila się po wysiłku, obfitym posiłku lub po długim leżeniu w łóżku. Może występować w zaawansowanym stadium niektórych chorób przewlekłych np. choroba Parkinsona czy cukrzyca. Może też przejściowo pojawić się po krwawieniu, czy w trakcie odwodnienia w wyniku biegunki lub wymiotów.

3. Osobną grupę chorób w przebiegu których mogą występować omdlenia stanowią schorzenia kardiologiczne.

W rozpoznaniu omdlenia i decyzji, co do dalszego postępowania z pacjentem kluczowe znaczenie ma wywiad. Najczęściej zebrany od osób, które były świadkami utraty przytomności. Sam chory nie pamięta, co się z nim działo podobnie jak Śpiąca Królewna.

Małgorzata Stokowska-Wojda