PSYCHOBIOTYKI

Badania prowadzone nad mikroorganizmami zasiedlającymi nasz przewód pokarmowy dostarczają wciąż nowych dowodów na rozległość działań drobnoustrojów na cały duży organizm człowieka. Wśród mikroorganizmów bytujących w naszych jelitach znajdują się liczne szczepy bakterii, ale także wirusy i grzyby. Ten zespół pożytecznych mikrobów zwany jest mikrobiotą. Najlepiej poznaną funkcją mikrobioty jest udział w trawieniu pokarmów. Duży człowiek produkuje enzymy konieczne do strawienia pokarmu, który właśnie zjadł. Jednak to, czego nie strawiły ludzkie enzymy jest trawione przez enzymy wyprodukowane przez bakterie będące składnikiem mikrobioty. 
Kolejną poznaną funkcją bakterii jelitowych jest kształtowanie odporności. Proces ten zaczyna się bardzo wcześnie, bo w życiu płodowym. Przewód pokarmowy płodu powoli zasiedlany jest przez kolejne szczepy bakteryjne. Jelita podczas tego procesu „uczą się”, które bakterie są korzystne, a które szkodliwe. Wraz ze wzrostem płodu, w jelitach rozwija się tkanka limfatyczna odpowiedzialna za odporność. Tkanka limfatyczna musi odróżnić bakteryjnego sojusznika od chorobotwórczego wroga. Prawidłowy skład i ilość pożytecznych mikroorganizmów w jelitach utrudnia mnożenie się chorobotwórczych drobnoustrojów. A kiedy dojdzie do rozprzestrzenienia się „złych”bakterii, mikrobiota pomaga je zwalczyć.
Ostatnio prowadzone są badania nad oddziaływaniem mikrobioty na układ nerwowy. Stwierdzono, że wspomaganie układu nerwowego przez bakterie bytujące w jelitach ma miejsce nie tylko w życiu płodowym i tuż po narodzinach, ale także w wieku dorosłym. 
Stwierdzono , że mózg i jelita mimo odległości w położeniu są ściśle połączone. Połączenie nerwowe stanowi nerw błędny. Nerw błędny bierze początek w czaszce w rdzeniu przedłużonym, po opuszczeniu czaszki, przez szyję i klatkę piersiową kieruje się do brzucha. Ścisłe połączenie między głową i brzuchem w obie strony odbywa się drogą krwi. Dzięki temu możliwa jest wymiana związków biochemicznych produkowanych przez układ pokarmowy i mózg. Jest to mechanizm, dzięki któremu obydwa organy wpływają na siebie wzajemnie. Ta komunikacja została nazwana osią mózgowo-jelitową. Stwierdzono, że więcej sygnałów płynie z jelit do mózgu niż odwrotnie. Dowodów na istnienie osi mózgowo-jelitowej upatruje się w sprzężeniu nastroju z objawami ze strony brzucha. Kiedy doznajemy trudnej sytuacji np. egzamin, albo rozmowa o pracę, stres powstaje w głowie, ale objawami tego stresu bywają bóle brzucha czy nudności. Nie tylko przykre doznania dają objawy ze strony brzucha. Zakochana osoba z „płonącą” głową odczuwa „motyle” w brzuchu. Wykazano, że obecność i skład bakterii bytujących w naszych jelitach gwarantuje prawidłowy rozwój struktur układu nerwowego.
W ramach eksperymentu naukowego wyhodowano szczury zupełnie pozbawione bakterii jelitowych. Komórki nerwowe tych zwierząt wyglądały inaczej niż zwierząt zdrowych, miały też zmienioną funkcjonalność. Ten fakt nasunął pytania czy bakterie jelitowe wpływają na emocje, czy ich działanie wiąże się z zaburzeniami i chorobami psychicznymi ? W badaniach na ludziach stwierdzono zmiany mikrobioty u osób z chorobami psychicznymi. Nie ma jednoznacznych dowodów, że makrobiota odpowiada za choroby psychiczne. Istnieje wiele czynników, które je powodują, choćby uwarunkowania genetyczne. Jednak niewątpliwie makrobiota ma ścisły związek ze sferą emocjonalną i zaburzenia składu i ilości bakterii jelitowych są jednym z czynników wpływających na zaburzenia psychiczne. Wiadomo, że skład makrobioty zależy od diety. Zdrowe odżywianie, za które uważana jest dieta śródziemnomorska, pozwala zachować nie tylko zdrowe ciało, ale i system nerwowy. Wyodrębniono nawet szczepy bakteryjne, które mają szczególne znaczenie dla układu nerwowego nazwano je szczepami psychobiotycznymi. W sprzedaży są preparaty zawierające te szczepy nazwane psychobiotykami. Jakkolwiek trudno liczyć na leczenie schizofrenii psychobiotykami, ale ich podawanie oprócz leczenia zasadniczego może dać pozytywne efekty wspomagające. Minimalny czas używania probiotyków powinien wynosić 4 tygodnie, a optymalny 3 miesiące. Korzyści ze stosowania psychobiotyków potwierdzono w schizofrenii i depresji.

Małgorzata Stokowska-Wojda