Ala ma kota, czyli jak to jest z dysleksją

Dysleksja to schorzenie polegające na trudnościach w nauce pisania i czytania mimo faktu, że dziecko nie ma deficytu intelektualnego.
Powszechnie problemy w nauce sprowadza się do dysleksji, jednak obejmują one kilka obszarów:
1. Dysleksję-trudności w czytaniu.
2. Dysortografię-trudności w opanowaniu poprawnej pisowni (w tym błędy ortograficzne) pomimo znajomości zasad ortografii.
3. Dysgrafię-niski poziom graficzny pisma( pismo jest brzydkie, niestaranne, nieczytelne).
4. Dyskalkulię-zaburzenia nauki liczenia.
Każde z zaburzeń może mieć różny stopień nasilenia:
1. Łagodny.
2. Umiarkowany.
3. Znaczny.
Panuje powszechna opinia, że zaburzenia pisania i czytania można zaobserwować dopiero w czasie, kiedy dziecko pójdzie do szkoły. Pogląd ten jest całkowicie błędny. Zaburzenia pisania i czytania są efektem dysfunkcji mózgu, która towarzyszy dziecku od wczesnego dzieciństwa. Dysleksja, czy dysgrafia nie pojawia się wraz z pójściem do szkoły. Proces nauki stwarza warunki, w których wyraźniej je widać.
Zaburzenia pisania i czytania wynikają ze skomplikowanych zmian w strukturze i funkcjonowaniu mózgu, które nie zostały w pełni poznane. Różnorodnością konfiguracji zaburzeń w pracy mózgu tłumaczy się duże zróżnicowanie objawów u poszczególnych dzieci.
Czynniki sprzyjające zaburzeniom pisania i czytania:
1. Genetyczne- ojciec ze stwierdzoną dysleksja ma 40% ryzyka, że jego syn również będzie dyslektykiem.
2. Nieprawidłowości w przebiegu ciąży i porodu (w tym wcześniactwo i niedotlenienie okołoporodowe).
3. Uważa się, że jedną z przyczyn może być nadprodukcja testosteronu w życiu płodowym. Dysleksję częściej rozpoznaje się u chłopców.
4. Badania ostatniego okresu wskazują jako przyczynę zaburzeń funkcji mózgu u dzieci narażenie na nowoczesne technologie. Rozwijający się i dojrzewający mózg dziecka pod wpływem nowoczesnych technologii może podlegać przebudowie. W konsekwencji daje to nieprawidłowa pracę mózgu i zaburzenia funkcjonowania dziecka nie tylko o charakterze dysleksji, ale szeroko pojętych zdolności poznawczych, czy funkcjonowania społecznego.
Rozpoznanie zagrożenia dysleksją jest możliwe u dzieci zanim pójdą do szkoły. Wystarczy wnikliwa obserwacja opiekunów. Spostrzeżenia dotyczące poszczególnych obszarów funkcjonowania dziecka pozwalają na ocenę stopnia zagrożenia dysleksją.
Komunikacja słowna:
1. Stopień lekki- dziecko w wieku 24 miesięcy nie łączy dwóch wyrazów. Pierwsze łączenie słów ma miejsce między 24 a 36 miesiącem życia, pierwsze zdanie między 30 a 36 miesiącem życia.
2. Stopień znaczny- pierwsze zdania po 36 miesiącu życia. Częsta zamiana głosek. Opóźniony rozwój wymowy.
3. Stopień głęboki- dziecko nie mówi do 3 roku życia, mimo, że dobrze słyszy. Komunikuje się z otoczeniem przy pomocy gestów i naśladowania dźwięków .
Lateralizacja (ustalenie dominacji strony np. dominacja prawej ręki):
1. Stopień lekki- oburęczność do 36 miesiąca życia.
2. Stopień znaczny- oburęczność w wieku 3-4 lat.
3. Stopień głęboki- oburęczność po 5 roku życia.
Motoryka duża:
1. Stopień lekki- nieporadność ruchowa. Brak naprzemiennego stawiania stóp przy wchodzeniu po schodach. Konieczność pomocy np. przy jeździe na rowerze.
2. Stopień znaczny- dostawianie stopy przy wchodzeniu na schody po 4 roku życia. Niechęć do jazdy na rowerze, lub jazda tylko z dodatkowymi kółkami. Po 7 roku życia unikanie jazdy na rolkach, nartach, tańca według choreografii.
3. Stopień głęboki- odmowa jazdy na rowerze czy nartach. Brak możliwości uczenia się sekwencji ruchów np. piosenki przedszkolne z pokazywaniem. Głębokie zaburzenia koordynacji ruchowej np. ciągłe rozlewanie płynów, upuszczanie przedmiotów, niestabilność chodu (dziecko często przewraca się).
Motoryka mała:
1. Stopień lekki-niechęć do zadań manualnych, graficznych, krótki czas poświęcany na rysowanie, niska jakość wykonania.
2. Stopień znaczy- niski poziom graficzny rysunków, niestaranność wykonania, odwracanie kierunku rysowania np. postaci. Nieporadne posługiwanie się sztućcami.
3. Stopień głęboki- odmowa wykonywania zadań manualnych i graficznych. Głębokie upośledzenie w posługiwaniu się narzędziami np. sztućcami (dziecko je rękami w wieku 5 lat).
Liniowe porządki (ustalona kolejność działań lub dźwięków):
1. Stopień lekki-liczne „własne” słowa powyżej 36 miesiąca życia. Niechęć do czynności samoobsługowych. Trudności w słuchaniu tekstu czytanego w wieku 3-4 lat (dziecko chętniej słucha tekstu opowiadanego niż czytanego). Problemy z ubieraniem się (niewłaściwa kolejność, pomijanie niektórych części garderoby).
2. Stopień znaczny- zamiana sylab i słów przy powtarzaniu, przekręcanie słów po 5 roku życia. Nieporadność w czynnościach samoobsługowych po 5 roku życia. Trudności w skupieniu uwagi na tekście czytanym, chęć powrotu do znanych opowiadań. Trudności w organizowaniu działań w czasie. Problemy z ubieraniem się (uporczywe kłopoty z kolejnością zakładania garderoby, mylenie przód/tył, buty lewy/prawy).
3. Stopień głęboki- nieumiejętność zapamiętania i powtórzenia słów w odpowiedniej kolejności, lustrzane odbicie pisma, brak poczucia czasu i umiejętności organizacji działań w czasie. Rażąca nieporadność w czynnościach samoobsługowych na wszystkich etapach. Odmowa słuchania tekstów (dziecko woli oglądać obrazki, przewraca kartki przed końcem czytania tekstu). Brak możliwości samodzielnego ubrania się.
Zaburzenia pisania i czytania nie dotyczą jedynie trudności w nauce. Odstawanie od grupy skutkuje niską samooceną wpływa na funkcjonowanie emocjonalne i wybory życiowe. Jest nie tylko problemem dzieciństwa, ale w dużym stopniu wpływa na życie dorosłe. Zagrożenia dysleksją można rozpoznać znacznie wcześniej niż w wieku szkolnym. Wcześnie rozpoznane i odpowiednio leczone dają mniej przykre skutki. W leczeniu istotną rolę odgrywa właściwa stymulacja mózgu dziecka. Jak w większości schorzeń nie sposób nie wspomnieć o profilaktyce. Warto naszym pociechom ograniczyć narażenie na nowoczesne technologie, mimo, że jest to wygodne. Może lepiej podczas oczekiwania w kolejce porozmawiać z dzieckiem, zainteresować je opowiadaną przez mamę historią niż wręczyć telefon z włączoną bajką

Małgorzata Stokowska-Wojda