Słoneczna witamina

Witamina D została odkryta w 1922 roku. Wtedy uważano, że reguluje metabolizm kości i gospodarkę wapniem, a jej niedobór u niemowląt skutkuje krzywicą. Dalsze badania doprowadziły do odkrycia receptora witaminy D w większości tkanek ludzkich i zidentyfikowania jej wielokierunkowych działań na organizm.

Pojęcie „witamina D” oznacza dwa związki chemiczne: witaminę D₃-pochodzenia zwierzęcego i witaminę D₂-występującą w drożdżach, grzybach i produktach roślinnych. Obydwa te związki są biologicznie nieczynne i muszą ulec aktywizacji w wątrobie. To aktywny metabolit bierze udział w licznych przemianach metabolicznych i jest odpowiedzialny za ich efekt.

Witamina D pochodzi z dwóch źródeł-pożywienia i endogennej syntezy w skórze pod wpływem promieniowania słonecznego. Większość dziennego zapotrzebowania na witaminę D(aż 90%) organizm pozyskuje z endogennej syntezy. W skórze pod wpływem promieni UV z cholesterolu powstaje prekursor witaminy D, który podobnie jak ten pochodzący z pożywienia jest aktywowany w wątrobie.

Aktywny metabolit witaminy D wpływa na:

1. Metabolizm kości i gospodarkę wapniową, co było pierwszym zaobserwowanym efektem działania witaminy D.
2. Bierze udział w regulacji ekspresji genów. Jest zdolny do wyciszania jak i inicjowania transkrypcji genów. Jest regulatorem ekspresji ponad 200 genów.
3. Jest regulatorem procesów odpornościowych. Uczestniczy w procesach wygaszania procesów zapalnych już toczących się w organizmie, chroni przed stanami przewlekłego zapalenia i wystąpieniem zjawiska autoagresji. Odgrywa również istotną rolę w odpowiedzi układu odpornościowego na zakażenie.
4. Receptory dla witaminy D występują w różnych tkankach i nie wszystkie mechanizmy jej działania zostały dokładnie poznane. Wiadomo, że wpływa na:

• syntezę insuliny w trzustce,
• budowę błon komórkowych krwinek czerwonych,
• różnicowanie się komórek w szpiku kostnym,
• skurcz i rozkurcz włókien mięśniowych,
• wydzielanie parathormonu  w przytarczycach,
• prawidłowe działanie komórek nerwowych,
• i nabłonkowych.

Zaobserwowano, że wśród współczesnych ludzi jest powszechny niedobór witaminy D.

Jest on spowodowany:

1. Spędzaniem dużej ilości czasu w pomieszczeniach zamkniętych zamiast na otwartej przestrzeni.
2. Stosowaniem kremów z filtrem w obawie przed nowotworami skóry.
3. Paleniem papierosów.
4. Wydłużonym czasem pracy.
5. Otyłością. 

O niedoborze witaminy D mówimy, kiedy jej stężenie we krwi nie przekracza 10 ng/dl. 

O jej niedostatecznym poziomie, gdy stężenie we krwi wynosi 10-30 ng/dl.

Uważa się, że niedobór lub niedostateczna podaż witaminy D może prowadzić do rozwoju chorób takich jak: 

1. Nowotwory.
2. Choroba niedokrwienna serca.
3. Niewydolność serca.
4. Cukrzyca.
5. Astma.
6. Stwardnienie rozsiane.
7. Przewlekłe zespoły bólowe.

Ważne, aby w obawie przed niedoborem nie przesadzić z uzupełnianiem witaminy D, albowiem każdy nadmiar (również witaminowy) jest szkodliwy.

Warto zatem znać rekomendowane ilości witaminy D do podawania w odniesieniu do poszczególnych grup wiekowych, jak i górną granicę dawkowania (w jednostkach witaminy D/ dobę):

1. 0-6 miesięcy - 400 IU/d, maksymalnie 1000 IU/d
2. 6-12 miesięcy - 400 IU/d, maksymalnie 1500 IU/d
3. 1-4 lat - 400 IU/d, maksymalnie 2500 IU/d
4. 5-8 lat - 400-800 IU/d, maksymalnie 3000 IU/d
5. 8-64 lat - 400-800 IU/d, maksymalnie 4000 IU/d
6. Powyżej 65 lat - 800 IU/d, maksymalnie 4000 IU/d

Istnieją dane potwierdzające pogląd, że wyrównanie poziomu witaminy D może zmniejszyć umieralność w ogólnej populacji, jak również ryzyko zgonu.

Małgorzata Stokowska-Wojda