Postępy w leczeniu AIDS

Postęp wiedzy na temat AIDS jest tak duży, że zakażenie wirusem HIV przestało być chorobą śmiertelną. Przy stosowaniu się do zaleceń lekarskich i regularnym przyjmowaniu leków obecnie może być dobrze kontrolowaną chorobą przewlekłą.

AIDS jest chorobą wirusową, jej podstawowym objawem są głębokie zaburzenia odporności. Mimo leczenia skutecznie hamującego namnażanie się wirusa HIV, w organizmie osoby chorej na AIDS stale trwa aktywacja procesów zapalnych i odpornościowych. Procesy te wraz z niepożądanym działaniem leków sprzyjają rozwijaniu się chorób towarzyszących zakażeniu HIV np. nadciśnieniu tętniczemu, chorobom układu krążenia, nerek, kości, przyspieszają też starzenie się organizmu. Wymaga to korzystania przez pacjentów zakażonych HIV z pomocy wielu różnorodnych specjalistów.

Pierwszy lek do terapii AIDS został wprowadzony w 1987 roku. Obecnie stosuje się około 25 preparatów. Jednak dobór schematu leczenia nie jest prostym zadaniem i często wymaga zmiany. Na zastosowanie leków mają wpływ wywoływane przez nie objawy niepożądane (zwłaszcza z zakresu ośrodkowego układu nerwowego i przewodu pokarmowego), brak tolerancji leku przez chorego oraz choroby towarzyszące i podawane w związku z tym inne farmaceutyki. Leki hamujące namnażanie się wirusa HIV wchodzą w interakcję między innymi z lekami na zgagę, antykoncepcyjnymi, uspokajającymi i obniżającymi poziom cholesterolu. Interakcje dotyczą nie tylko leków, ale również suplementów diety i ziół np. czosnku, dziurawca, aloesu czy lukrecji. Dodatkowym utrudnieniem leczenia AIDS jest uodparnianie się wirusa HIV na stosowane leki, co stwarza konieczność zmiany dotychczasowego schematu leczenia. Biorąc pod uwagę fakt, że w terapii jednoczasowo stosuje się zwykle trzy preparaty, ilość kombinacji jest ograniczona.

Leczenie AIDS rozpoczynane jest najczęściej bezpośrednio po zdiagnozowaniu zakażenia HIV. Dotyczy to również kobiet w ciąży. Jeżeli do 32-34 tygodnia ciąży mimo leczenia nie udało się osiągnąć pełnego zahamowania namnażania się wirusa HIV ciąża rozwiązywana jest cięciem cesarskim. Leczeniu podlegają nie tylko osoby chore (te, u których wystąpiły objawy), ale również nosiciele (osoby, u których stwierdzono zakażenie HIV, ale objawów jeszcze nie mają).

Mimo postępów w zapobieganiu przenoszenia wirusa HIV, leczeniu AIDS oraz znacznych wysiłków edukacyjnych licznych organizacji wskaźnik nowych zakażeń pozostaje na niezmienionym poziomie w ciągu ostatniej dekady. O tym, że zahamowanie rozprzestrzeniania się współczesnej plagi należy uznać za sukces świadczą badania na osobach z największych grup ryzyka AIDS. Badania prowadzone na grupie zakażonych mężczyzn utrzymujących stosunki homoseksualne wykazały, że pod wpływem leczenia w wydzielinach ich narządów płciowych znacznie spada stężenie wirusa HIV, co zdecydowanie obniża ryzyko przeniesienia zakażenia na inną osobę. Ogromną rolę w zmniejszeniu zasięgu AIDS ma jak najwcześniejsze wykrycie zakażenia i objęcie leczeniem jak największej grupy zakażonych.

Ciągle trwają prace nad nowymi lekami przeciwko wirusowi HIV. Celem jest trwała skuteczność działania leku, ale również bezpieczeństwo jego stosowania. W bardzo zaawansowanej fazie, bo w trakcie procesu rejestracji są leki długodziałające, które wystarczy podać raz na 4 lub 8 tygodni.

Organizacja Narodów Zjednoczonych powołała wspólny program zwalczania AIDS i HIV (UNAIDS). W 2014 roku postawił on sobie za cel 90-90-90, czyli zdiagnozowanie 90% osób zakażonych wirusem HIV, zapewnienie leczenia 90% zdiagnozowanych i osiągnięcie pełnego zahamowania namnażania się wirusa u 90% leczonych w 2020 roku.

Małgorzata Stokowska-Wojda