Współczesna bestia-udar mózgu

Udar mózgu jest obecnie trzecią co do częstości przyczyną zgonów na świecie. Ustępuje jedynie chorobie niedokrwiennej serca i chorobom nowotworowym. Według prognoz Światowej Organizacji Zdrowia oraz specjalistów z zakresu neurologii i kardiologii śmiertelność z powodu udaru mózgu będzie systematycznie rosła. Wynika to z wydłużania się średniego czasu życia oraz niedoskonałych ciągle metod leczenia tej choroby.

Ci, którzy przeżyli udar mózgu mają często trwałe uszkodzenia utrudniające lub wręcz uniemożliwiające poruszanie się, deficyty funkcji intelektualnych, różnego stopnia zaburzenia mowy aż do zupełnego jej braku. Bywa, że dysfunkcja jest tak duża, że pacjent na stałe wymaga opieki innej osoby. W krajach wysoko rozwiniętych udar mózgu jest najczęstszą przyczyną niepełnosprawności.

Udar mózgu to uszkodzenie tkanki mózgu. Powodem uszkodzenia może być niedrożność w wyniku zamknięcia światła naczynia krwionośnego zaopatrującego ten obszar. Niedokrwienie, a w związku z tym niedotlenienie powoduje obumarcie fragmentu mózgu w wyniku udaru niedokrwiennego. Udary niedokrwienne stanowią 80% udarów mózgu. Pozostałe 20% to udary krwotoczne i krwotoki podpajęczynówkowe. W tym przypadku do zniszczenia tkanki mózgowej dochodzi przez wynaczynienie krwi z naczynia krwionośnego.

Do najczęstszych przyczyn udarów niedokrwiennych należą:

- miażdżyca zarówno dużych tętnic np. szyjnych jak i małych tętnic przebiegających w obrębie mózgu,

- zatory sercowopochodne związane najczęściej z migotaniem przedsionków lub obecnością sztucznych zastawek serca.

Mimo postępu w zakresie metod diagnostycznych ciągle jest pewna grupa chorych, u których nie udaje się ustalić przyczyny udaru mózgu. 

Najczęstszą przyczyną udaru niedokrwiennego mózgu jest migotanie przedsionków. Ocenia się, że na całym świecie ok. 3 mln osób rocznie doznaje udaru mózgu z tego powodu. Migotanie przedsionków usposabia do tworzenia się skrzeplin przy ścianie zwłaszcza lewego przedsionka. Oderwana skrzeplina niesiona z prądem krwi jest materiałem zatorowym. Jak korek zamyka światło naczynia mózgowego i powoduje uszkodzenie tkanki mózgowej.

Ciągle brakuje skutecznej metody leczenia udaru mózgu. Wprawdzie wprowadzenie w pierwszych godzinach udaru leków rozpuszczających skrzeplinę poprawia rokowanie pacjenta, ale śmiertelność jest ciągle bliska 20%. Ryzyko zaś nawrotu po przebytym udarze niedokrwiennym mózgu wynosi 10-12% w pierwszym roku i 5-8% w każdym następnym. Skumulowane ryzyko powtórnego udaru przez 5 lat sięga 30-40%. Stwierdzono, że każdy następny udar ma taką samą przyczynę jak poprzedni.

W związku z powyższym na chwilę obecną jedynym sposobem zmniejszenia ilości udarów jest profilaktyka. Profilaktyka pierwotna ma na celu eliminację czynników ryzyka u osób, które nie doznały udaru, profilaktyka wtórna zmniejszenie szansy na kolejny epizod u osób, które udar przebyły. Najważniejszym działaniem w ramach profilaktyki zarówno pierwotnej jak i wtórnej jest zapobieganie miażdżycy. Można to osiągnąć dzięki zdrowemu stylowi życia obejmującemu aktywność fizyczną, właściwą dietę i prawidłową masę ciała. Na ochronę przed miażdżycą warto zacząć pracować w młodym wieku, kiedy nieczęsto myśli się o chorobach. Niezwykle ważne jest prawidłowe leczenie chorób przewlekłych sprzyjających udarom jak cukrzyca, nadciśnienie tętnicze czy zespół metaboliczny. Na specjalną uwagę zasługuje migotanie przedsionków. Celem zmniejszenia ryzyka udaru mózgu w tej chorobie stosuje się leki przeciwzakrzepowe zapobiegające tworzeniu się skrzeplin, które mogłyby być materiałem zatorowym. Problem stanowi fakt, że pacjent nie odczuwa natychmiast nieregularnego przyjmowania tych leków. Przerwa w używaniu leków od nadciśnienia skutkuje wzrostem ciśnienia tętniczego i złym samopoczuciem pacjenta. Pominięcie jednej lub kilku dawek leku przeciwkrzepliwego nie pogorszy samopoczucia w tym momencie, ale w wyniku braku ochrony przeciwzakrzepowej może wywołać skutek odroczony w postaci udaru mózgu. Leki przeciwzakrzepowe stanowią w tym przypadku rodzaj bezpiecznika, którego brak grozi katastrofą.

Brak skutecznego sposobu walki z bestią-udarem mózgu nakazuje unikania wchodzenia jej w drogę.

Małgorzata Stokowska-Wojda